تغییر ترکیب بازار کار در ۲ دهه اخیر/ خدمات پررونق تر شد، کشاورزی عقب کشید

بررسی داده های مرکز آمار نشان می دهد در ۲۰ سال اخیر سهم اشتغال افراد در سه بخش اصلی اقتصاد متحول شده است. به بیان دقیق تر در سال ۸۴ از هر ۱۰۰ فرد شاغل در بازار کار، ۴۵ نفر در بخش خدمات، ۳۱ نفر در بخش صنعت و ۲۴ نفر در بخش کشاورزی مشغول کار بوده اند.

این در حالی است که در سال جاری بالغ بر نیمی از افراد در بخش خدمات فعالیت داشته اند. همچنین شاغلین بخش کشاورزی به زیر ۱۵ نفر رسیده است. اشتغال در بخش صنعت نیز به ۳۳ درصد افزایش یافته است. در ادامه سهم اشتغال افراد در بخش‌های مختلف اقتصادی از سال ۸۴ تا پایان سال ۱۴۰۲ بررسی شده است.

خدمات، بخش محبوب جمعیت شاغل در ورود به بازار کار

در اقتصاد تولید کالا و خدمات در سه بخش اصلی انجام می شود. این سه بخش شامل صنعت، کشاورزی و خدمات است. بنابراین افراد به منظور ورود به بازار کار در یکی از سه بخش مذکور مشغول فعالیت می شوند. شواهد آماری حاکی از آن است که سهم هر یک از بخش ها از اشتغال افراد یکسان نبوده و در گذر زمان تحولاتی را تجربه کرده است. به بیان دقیق تر از سال 1384 تا سال 1402 سهم اشتغال افراد در بخش کشاورزی کمتر شده و خدمات محبوبیت بیشتری پیدا کرده است. در ادامه به بررسی این موضوع بر اساس شواهد آماری پرداخته شده است.

تغییر سهم اشتغال، پیامد حرکت از جوامع سنتی به صنعتی

یکی از پیامدهای مهم حرکت از جوامع سنتی به سمت جوامع مدرن و صنعتی، تغییر در سهم اشتغال افراد است. به بیان دقیق‌تر در جوامع سنتی، اشتغال افراد اکثرا به کشاورزی و فعالیت های دستی محدود می شد. اما ظهور صنعت و توسعه اقتصادی، فرصت های شغلی را متحول کرد و اشتغال در بخش های خدمات و صنعت را پررنگ تر ساخت.

 ایجاد کارخانه ها، معادن، کارگاه ها و شرکت های تولیدی در جوامع صنعتی، فصلی جدید در بازار کار رقم زد و افراد را به سمت مشاغل جدید سوق داد. افرون بر آن تدوین سیاست ها و قوانین توسط دولت ها و سازمان ها منجر به تشویق اشتغال در بخش های صنعتی و خدماتی شد. در ادامه روند این تحولات در ایران بررسی شده است.

تصویر اشتغال در دهه ۸۰/ از هر ۴ ایرانی یک نفر کشاورز

بررسی داده های منتشر شده توسط مرکز آمار ایران نشان می دهد از سال 1384 تا پایان امسال سهم اشتغال ایرانیان در بخش های مختلف اقتصادی متحول شده است. بررسی ها حاکی از آن است که در سال 84 تقریبا از هر 4 ایرانی یک نفر مشغول کار در بخش کشاورزی بوده است. به بیان دیگر سهم کشاورزی از اشتغال در بخش های اقتصادی معادل 24.2 درصد بوده است.

همچنین در این برهه زمانی، صنعت سهم 30 درصدی از اشتغال افراد را به خود اختصاص داده است. بخش خدمات نیز با سهم 45.4 درصدی، بیشترین سهم از اشتغال ایرانیان را در سال 84 به خود اختصاص داده است.

در سال 89، سهم خدمات از جمعیت شاغل به مرز 49 درصدی نزدیک شده است. در مقابل کشاورزی، پیشه کمتر از 19 درصد از افراد شاغل در بازار کار شده است.

دهه ۹۰، اوج رونق اشتغال در صنعت

در ابتدای دهه 90، سهم اشتغال افراد در بخش خدمات شروع به کاهش کرده است. همسو با کاهش سهم اشتغال افراد در این بخش، اشتغال در بخش کشاورزی نیز کمتر شده است. اما در این برهه شاغلین بخش صنعت گسترش یافته است. به طوری که در سال 92 از هر 100 فرد شاغل در بازار کار بالغ بر 34 نفر در بخش صنعت فعالیت داشته اند. این رقم بالاترین سهم اشتغال افراد در بخش صنعت محسوب می شود.

بر اساس شواهد مذکور می توان گفت در ابتدای دهه 90، اشتغال در بخش صنعت به اوج رونق خود رسیده است. اما این ترکیب پایدار نمانده است.

کدام بخش در مقابله با بحران کرونا سازگارتر بوده است؟

از میانه دهه 90 سهم بخش خدمات از اشتغال افراد از مرز 50 درصد عبور کرده است. به بیان دقیق تر در سال 95، از هر دو فرد شاغل، یک نفر مشغول کار در بخش خدمات بوده است.

در این بازه زمانی اشتغال افراد در بخش کشاورزی به 17.9 درصد رسیده است. همچنین صنعت سهم 31.9 درصدی از اشتغال افراد را به خود اختصاص داده است.

با وقوع بحران کرونا در سال 98، اشتغال افراد در بخش های مختلف متحول شده است. شواهد حاکی از آن است که صنعت، سازگارترین بخش در مقابله با بحران کرونا بوده است. چرا که در سال 99 با تشدید بیماری کرونا و افزایش قرنطینه‌ها، سهم اشتغال خدمات کاهش یافته و به زیر 50 درصد رسیده است. بخش کشاورزی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و سهم 17.4 درصدی از اشتغال را کسب کرده است. در مقابل اشتغال در بخش صنعت در این برهه رفتار متفاوتی از خود نشان داده و افزایش یافته است.

بررسی ها حاکی از آن است که اشتغال در بخش کشاورزی در دوران کرونا و پیش از آن تفاوت چندانی نداشته است. بنابراین می توان گفت تاثیر این بیماری بر آن اندک بوده است. با این حال در مشاغل خدماتی به دلیل ماهیت آن، قرنطینه‌ها اثر چشم‌گیری گذاشته است.

آخرین تصویر از ترکیب بازار کار در سال ۱۴۰۲

گزارش های منتشر شده توسط مرکز آمار نشان می دهد در سال 1402، خدمات اشتغال‌زاترین بخش اقتصادی بوده است. به بیان دقیق تر در این برهه زمانی خدمات سهم 51.3 درصدی از اشتغال افراد را به خود اختصاص داده است.

سهم اشتغال در بخش کشاورزی در این برهه زمانی به 14.8 درصد رسیده است. به نظر می رسد افزایش مهاجرت و خشکسالی‌های پیاپی از جمله عوامل اثر گذار بر کاهش اشتغال در بخش کشاورزی بوده است. بر اساس آمارها چنین به نظر می‌رسد که کشاورزان به سمت بخش خدمات سوق پیدا کرده اند و صنعت تقریبا سهم ثابتی از اشتغال افراد داشته است.