هشدار/ناترازی برق حل نشود، بحران اجتماعی و کارگری در صنایع رخ می‌دهد/درآمد هنگفت توانیر از واسطه‌گری

حسنعلی تقی زاده لنده رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق بیان کرد: متاسفانه ناترازی برق در کشور ما به پاشنه آشیل کل اقتصاد مملکت تبدیل می‌شود. امروز میزان مصرف در کل کشور عدد ۷۷ هزار مگاوات را رد کرده است و میزان ناترازی برق از عدد ۱۷ هزار مگاوات عبور کرده است. این یعنی حجم برق مصرفی پیک، ۲۳ درصد برق مصرفی کشور است که این عدد بسیار بالاست.

وی افزود: متاسفانه اگر شرایط به همین منوال پیش برود، ما در ۱۰ سال آینده و تا سال ۱۴۱۴ به عدد ناترازی حدود ۳۷ هزار مگاوات می‌رسیم.

تقی زاده گفت: با توجه به رشد مصرفی که طی ۱۰ سال آینده خواهیم داشت، ۳۷ هزار مگاوات این عدد یک سوم مصرف برق کشور می‌شود و تصورش هم بسیار سخت و خطرناک است. وجود ناترازی در یک سوم برق مصرفی کشور خطرناک است.

وی درباره دلیل ایجاد این ناترازی‌ها توضیح داد: کلید ناترازی‌های برق از ۱۰ سال پیش و از سال ۹۳ زده شد. ناترازی برق در کشور به این باز می‌گردد که بخش خصوصی به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده برق در کشور نادیده گرفته شد و به اشکال مختلف سرکوب شد.

رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق ادامه داد: در سال ۹۳ هیات تنظیم بازار نرخ آمادگی را بر خلاف نص صریح بند «و» ماده ۱۳۱ قانون برنامه پنجم، ثابت نگه داشت. در آن سال نرخ آمادگی ۱۸۵ ریال بود. امروز همچنان نرخ آمادگی نیروگاه‌ها ۱۸۵ ریال است.

وی اضافه کرد: با وجود این همه تورم و تغییر شاخص‌های ارز، نرخ آمادگی ثابت ماند. از آنجا سرکوب نرخ انرژی برای نیروگاه‌های غیردولتی شروع شد و به تدریج به نظر من این سرکوب ادامه پیدا کرد.

تقی زاده افزود: در ادامه وزارت نیرو و دولت که از تسهییلات ارزی صندوق توسعه استفاده کرده بودند، منفعل رفتار کرد و به تعهدات عمل نکرد. باز هم بخش خصوصی سرکوب شد.

وی ادامه داد: در دولت دوازدهم با پیگیری از طریق سندیکای تولیدکنندگان برق لایحه رگولاتوری به مجلس برده شد و با شروع دولت سیزدهم، وزیر نیرو لایحه رگولاتوری را پس گرفت و این به مفهوم سرکوب بخش خصوصی است.

پرداخت نرخ سال گذشته برای برق

رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق گفت: سرکوب بخش خصوصی و ناترازی برق ادامه یافت. وقتی در سال 1403 افزایش نرخ سقف بازار عمده فروشی توسط وزیر نیرو ابلاغ شد، به گونه‌ای رفتار شد که نرخ برق نیروگاه‌های غیر دولتی معادل سال گذشته بود. این در حالی است که تورم و افزایش نرخ ارز ثابت نیست و هزینه اورهال نیروگاه‌ها افزایش یافته است اما قیمت برق ثابت مانده است.

وی بیان کرد: بورس انرژی کاریکاتوری است که برای معاملات برق راه افتاد. این بورس صرفا در جهت سرکوب قیمت برق برای نیروگاه‌های غیر دولتی بوده است. مجموع این مسایل در کنار هم باعث شد که امروز به یک ناترازی 17 هزار مگاواتی برسیم.

تقی زاده افزود: اگر بخواهم در دو جمله کلی بگویم که چه عواملی باعث ناترازی شد، باید بگویم که اولین موضوع بحث به‌رسمیت شناخته نشدن مالکیت خصوصی نیروگاه‌های غیر دولتی است. سندیکای برق نماینده بیش از 60 درصد برق تولیدی کشور است که امروز در بورس انرژی و بازار عمده فروشی برق به فروش می‌رسد.

وی اضافه کرد: یک تفکر غلط در وزارت نیرو وجود دارد که این بخش از نیروگاه‌ها لازم نیست که سودهی مشخصی داشته باشند. اگر هزینه‌های O&M آنها پوشش داده شود، درآمدشان کفاف می‌کند. معنی این حرف آن است که نیروگاه‌دار خصوصی حق ندارد با قیمت اقتصادی، کالایش را بفروشد. بلکه با مکانیزم‌های توانیر که سقف ایجاد می‌کند، باید کالای نیروگاه به فروش برسد. بنابراین مالکیت بخش خصوصی به رسمیت شناخه نمی‌شود.

درآمد هنگفت توانیر از واسطه‌گری

رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق گفت: بحث تصدی‌گری و واسطه‌گری دولت و توانیر باعث سرکوب بخش خصوصی شد. امروز توانیر برق را از نیروگاه‌های غیر دولتی و دولتی از شرکت‌های توزیع خریداری می‌کند و به مصرف‌کننده نهایی می‌فروشد. بنابراین از محل واسطه‌گری، رشد درآمد بسیار زیادی در سنوات اخیر داشته است.

وی درباره درآمدهای توانیر توضیح داد: در سال 1400 درآمد توانیر حدود 65 همت درآمد از محل فروش برق داشته است. در سال 1401 این عدد به 96 همت رسیده است. در سال 1402، 128 همت درآمد توانیر از محل فروش برق بوده است. در بودجه امسال پیش بینی شده 175 همت در آمد توانیر از فروش برق باشد اما این عدد حتما بیش از 200 هزار میلیارد تومان خواهد بود.

تقی زاده بیان کرد: این موضوع را کنار این نکته بگذاریم که در سنوات اخیر یعنی از سال 1400 تا 1403 درآمد نیروگاهای غیر دولتی افزایش چندانی نداشته است. ایمان دارم درآمد امسال در مقایسه با سال قبل کاهش می‌یابد. با مکانیزم‌های کنترل شده، بورس انرژی و بازار عمده فروشی راه انداخته‌اند.

وی افزود: از 1400 تا 1403 درآمد توانیر بیش از سه و نیم برابر شده است اما درآمد نیروگاه‌های غیر دولتی حدود 50 تا 60 درصد افزایش یافته است. این معنی واسطه‌گری است توانیر با واسطه‌گری برای خود درآمد ایجاد می‌کند و عددی که باید صرف احداث نیروگاه جدید شود، متاسفانه به بخش تولید نمی‌رسد.

رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق تاکید کرد: اگر واسطه‌گری توانیر حذف شود، منابع مالی می‌تواند به تولید اختصاص یابد.

ناکارآمدی اقتصاد برق

تقی زاده اقتصاد برق را ناکارآمد توصیف کرد و افزود: سرکوب بخش خصوصی بسیار مهم است. بحث نهاد رگولاتوری است که امروز نیاز مبرم صنعت برق است. عدم تمکین وزارت نیرو و توانیر به بخشنامه‌های مربوطه هم مشکل‌ساز است.

وی افزود: نیروگاه‌هایی که تسهیلات ارزی گرفته‌اند، به دلیل عدم رعایت قوانین دچار مشکل شدند و این مسئله به عنوان یکی از عواملی که به سرکوب بخش خصوصی منجر شد، قابل بررسی است.

رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق گفت: بر اساس برنامه ششم قرار بود کلنگ احداث 25 هزار مگاوات نیروگاه جدید به زمین زده شود. هیچ نیروگاه جدیدی در طول برنامه ششم توسط بخش خصوصی شروع نشد.

وی ادامه داد: منهای یک تعدادی صنایع که بالاجبار نیروگاه زدند در طول برنامه ششم هیچ نیروگاهی ایجاد نشد. اینکه صنعت را مجبور کنیم که نیروگاه احداث نیروگاه کند، خطای استراتژیک است. مثل اینکه از من تولیدکننده برق بخواهند مواد غذایی تولید کنم. نه تخصص من است و نه انگیزه‌ای دارم. اجبار صنعت به ساخت نیروگاه کار خطا و اشتباهی است.

تقی زاده توضیح داد: بر اساس برنامه توسعه هفتم قرار بر این است که از حدود 93 هزار مگاوات که ظرفیت نامی نیروگاه‌های کشور به 124 هزار مگاوات برسیم، یعنی 31 هزار مگاوات نیروگاه جدید احداث شود.

وی افزود: حدود 10 هزار مگاوات باید نیروگاه تجدیدپذیر باشد و 21 هزار مگاوات حرارتی باشد. بر اساس برنامه توسعه هفتم 50 درصد ظرفیت پیش‌بینی شده را صنایع و بقیه را بخش خصوصی غیر از صنایع، سرمایه‌گذاری کنند.

رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق بیان کرد: با فرض اینکه برنامه هفتم توسعه کاملا تحقق یابد هم مشکل ناترازی ما حل نمی‌شود. ما طی پنج سال حداقل 35 هزار مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی نیاز داریم تا ناترازی را حل کنیم.

وی ادامه داد: طور متوسط سالانه پنج درصد افزایش مصرف داریم. بر اساس آمار توانیر میزان مصرف نسبت به روز مشابه سال گذشته، هفت درصد رشد داشته است. حال ما بگوییم پنج درصد مصرف بالا برود، پیر شدن نیروگاه‌ها و خطوط تولید باعث کاهش توان نیروگاه و تولید می‌شود.

تقی زاده یادآور شد: باید سالانه 4500 مگاوات نیروگاه جدید احداث کنیم که ناترازی را در نقطه فعلی نگه داریم. 15 هزار مگاوات هم برای رشد مصرف نیاز داریم. ما سالانه باید هفت هزار مگاوات نیروگاه ایجاد کنیم که چهار هزار میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد.

وی تاکید کرد: اگر در برنامه هفتم موضوع ناترازی حل نشود، بحران اجتماعی و کارگری در صنایع خواهیم داشت. صندوق توسعه باید کمک کند توافقنامه‌های منعقد شده با صندوق توسعه اجرایی شود.

رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان برق عدم النفع صنایع از قطعی برق در سال جاری را 150 همت اعلام کرد و افزود: سال گذشته عدم النفع بخش صنعت 100 همت بود. عدم النفع بخش صنعت در سال جاری معادل هزینه ساخت 10 نیروگاه 500 مگاواتی است.